K.N.M. zuivelfabriek Oosterlittens
In het begin van de tachtiger jaren van de 19e eeuw kwamen de eerste zuivelfabrieken. De K.N.M. (N.V. Nederlandsche Maatschappij van Kaas- en Roomboterfabrieken) werd in 1882 door de boterhandelaar Harmens te Harlingen gesticht. De K.N.M.-fabrieken stonden aan het begin van fabrieksmatige zuivelbereiding in Friesland. De directie van de K.N.M.-fabrieken in Friesland had ook op Easterlittens het oog laten vallen als mogelijke vestigingsplaats voor een zuivelfabriek. De maatschappij had toen al fabrieken in Sneek en Bolsward in exploitatie.
Op 10 augustus 1887 werd besloten tot de bouw van de zuivelfabriek op de Hege treie tegenover Huylckenstein. De bouw van de fabriek verliep voorspoedig en in het najaar van 1888 kon men gaan proefdraaien. Op 1 januari 1889 werd de fabriek volop in werking gesteld. Uit de melk werd aanvankelijk alleen boter en kaas gemaakt. De productiecapaciteit bedroeg bij de start 500.000 kg kaas en 15.000 kg boter per jaar.
Op 1 januari 1965 werd de fabriek opgenomen in de organisatie van de Kon. Hollandia N.V. te Vlaardingen en werd de kaasbereiding gestopt. In het daarop volgende jaar werd de boterfabricage beëindigd en in 1967 de ontvangst van verse melk.
Inmiddels werd overgeschakeld op de productie van voedingssuiker en cacao en soepen voor automaten en kunstmelkpoeder voor fok- en mestkalveren. Voor de fabricage van deze producten werd een geheel nieuw machinepark opgesteld.
In 1982 werd de zuivelfabriek gesloten. In 1996 is een deel van de gebouwen gesloopt. Het ketelhuis en de schoorsteenpijp zijn behouden.
Colofon
J. Oostra, Uit de gescheidenis van Oosterlittens.
